Co jakiś czas lubię zajrzeć na stronę Google Scholar i poszukać badań naukowych na interesujący mnie temat. Tym razem trafiłam na tekst o prokrastynacji, którym chętnie się podzielę. Jednocześnie daję znać, że już wkrótce ukaże się artykuł, jak na problem odwlekania odpowiada trening mentalny.
Słowo „prokrastynacja” pochodzi od łacińskiego słowa prōcrāstinō, które oznacza odkładanie do jutra, z dnia na dzień. Zdaniem autorki publikacji nie chodzi jednak o sytuacje, gdy owlekamy coś z powodu zmęczenia, potrzeby zdobycia dodatkowych informacji czy odrobiny lenistwa. Problem robi się wtedy, gdy owlekanie ma charakter chroniczny, a jego powody są irracjonalne. Jako przyczyny takiego stanu autorka wskazuje lęk przed porażką czy niskie poczucie własnej wartości, ale możemy także po prostu bardzo nie lubić czekających nas zadań.
Prokrastynacja wymyka się jednak jednoznacznym definicjom i jest przedmiotem naukowych dyskusji, których elementy znajdujemy w publikacji. Jakie są formy odkładania? Czy każda z nich jest zła? A może odłożenie na później nie zawsze jest niepożądane? Może są sytuacje, gdy dodatkowy czas sprzyja zdobyciu nowych informacji i wygenerowaniu nowych pomysłów?
Autorka próbuje znaleźć sposób, by odróżnić prokrastynację od odłożenia czy unikania działania. Znajduje w literaturze wskaźniki, które na to pozwalają: „zbędne opóźnianie, rozbieżność między intencją a działaniem, negatywne emocje i irracjonalny charakter”.
✅ Zbędne opóźnianie wiąże się najczęściej z wyszukiwaniem sobie zadań zastępczych, mniej istotnych, co powoduje poczucie zapracowania i jeszcze większej niechęci do zadań odwlekanych.
✅ Rozbieżność między intencją a działaniem oznacza, że mimo początkowego, szczerego zamiaru wykonania zadania, narasta niemoc do aktywności, a wraz z nią poczucie winy.
✅ Negatywne emocje mogą być zarówno skutkiem, jak i przyczyną prokrastynacji. Skutkiem może być wspomniane poczucie winy, wyrzuty sumienia czy wstyd, a przyczyną – lęk przed niepowodzeniem, lęk przed opinią innych czy niskie poczucie własnej wartości.
✅ Irracjonalne przekonania natomiast charakteryzuje ich niespójność z rzeczywistością, nielogiczność, powodowanie, że ma się nierealne oczekiwania wobec siebie i innych czy deprecjonowanie własnej osoby. Jednym z przykładów podanych w artykule jest przekonanie, „że zobowiązanie przestanie istnieć, jeśli zostanie zignorowane”.
W dalszej części publikacji autorka porusza tematy uwarunkowań demograficznych, epidemiologii, konsekwencji zwlekania oraz prewencji i terapii. Niestety w Polsce nie ma badań, które wskazywałyby na częstotliwość prokrastynacji. Niepokojące są natomiast statystyki, które wskazują, że jest to jeden z największych problemów wśród młodzieży. Sprawa jest poważna, ponieważ wśród konsekwencji zwlekania autorka wymienia m.in. pogarszający się stan zdrowia, zaburzenia relacji prywatnych i zawodowych, niepowodzenia edukacyjne, zaniedbania w sferze zdrowia, a nawet finansów.
Zapraszam do lektury całego tekstu.
Plik PDF do pobrania / Link do publikacji
Markiewicz Katarzyna, „Prokrastynacja i prokrastynatorzy. Definicja, etiologia, epidemiologia i terapia”, Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio J–Paedagogia-Psychologia 31.3 (2019): 195-213.